być

1. Być do niczego «nie nadawać się do niczego»: Jak ocenia pan kandydatów do prezydenckiego fotela? – Jeden rozumie sam przez się, drugi rozumie to, co mu inni pokazują, trzeci nie rozumie ani sam przez się, ani gdy mu inni pokazują. Pierwszy jest najwyborniejszy, drugi wyborny, trzeci do niczego. CKM 8/2000.

2. pot. Być na cyku, na gazie, pod gazem, pod muchą, na rauszu, pod dobrą datą, na bani, na bańce, na fleku «być podpitym, pijanym»: Leżał w parku na ławce, był pod dobrą datą, niczego sobie nie przypominał i był wystrojony jak teraz. B. Madej, Półtraktat. Myślałem, że jest na bańce i nie pamięta, co przed chwilą mówił o wysłaniu rzeczy do druku. R. Antoszewski, Kariera.

3. Być niczym «nic nie znaczyć»: Juliusz Cezar nie uganiał się za łaską tłumu, póki był niczym. Ale wystarczyło, że podbił świat dla Rzymu, a wszyscy poczęli go uwielbiać. J. Dobraczyński, Miecz.

4. książk. Być przy nadziei; być w poważnym, odmiennym, podn. błogosławionym stanie «być w ciąży»: Zaraz w pierwszych miesiącach tego roku do papieża Bonifacego IX i do wielu monarchów chrześcijańskich poszły radosne pisma Jagiełły. Jadwiga była przy nadziei. Król zawczasu zapraszał na chrzciny. P. Jasienica, Polska Jagiellonów.

5. Było nie było

a) «tak czy owak, jakkolwiek by na to patrzeć»: Potrzebę utworzenia regionu kujawsko-pomorskiego widzi poznańskie biuro Rządowego Centrum Studiów Strategicznych (dawniej Centralny Urząd Planowania). Instytucji, było nie było, znaczącej i poważnej. GPom 27/03/1997.

b) «niech się dzieje, co chce (zwykle przy jakiejś ryzykownej decyzji)»: Rozejrzałem się starannie, żeby moje oko wydało się okiem znawcy. Było nie było, zdecydowałem się na jakiś obraz, dostatecznie ciemny, żeby wydał się wartościowy (...). S. Mrożek, Opowiadania II.

6. Coś w tym jest, musi być «coś musi mieć jakieś istotne, ukryte znaczenie»: Do małżeństwa nie doszło, bo zaczęły się intrygi; ktoś mojemu przyszłemu doradził, aby dobrze się zastanowił, bo widocznie coś w tym musi być, skoro jeden chłopak już mnie rzucił. KiŻ 20/1972.

7. Co z kogoś będzie «zwrot wyrażający niepokój o czyjąś przyszłość»: Dzieci samopas chodzą i nasiąkają tym tutaj, syfem. Mała Ewa pali, wącha z chłopakami klej, klnie jak szewc. To ja nie wiem, co będzie z tego Rysia. DzPol 5/6/1998.